door Juliane Tissen, info@cedercoaching.com
Sinds ik mij bezig houd met dialoog ben ik nieuwsgierig ernaar om de dialoog te beoefenen zoals David Bohm deze heeft beschreven: zonder vooraf vastgelegd thema. Ik heb dialoog voornamelijk met teams beoefend en in deze situaties was er altijd een concreet thema.
Van september 2022 tot maart 2023 hebben wij in Maastricht maandelijks in een groep van 9 mensen onderzocht hoe wij de “Dialoog zonder thema” kunnen beoefenen. Bij het creëren van een bedding is in mijn ogen een veilige ruimte waarin iedereen ontspannen aanwezig kan zijn een belangrijk gegeven. Inhoudelijk heb ik de volgende begrippen van Bohm toegelicht:
- Dialoog: Dia betekent door/achter en niet twee. Logos is het woord.
- Tacit ground: Als we ons tijd gunnen, kunnen we ervaren dat gedachten vanuit een stille grond in onszelf opduiken. “Thought is emerging from the tacit ground and any fundamental change in thought will come from the tacit ground.”
- Coherent tacit ground: ontstaat door de dialoog en creëert verbinding.
- Communiceren betekent letterlijk: iets gemeenschappelijks MAKEN. Dat gaat dus verder dan informatieoverdracht.
- Shared meaning: het denken transparant maken, delen van jouw ervaring ipv kennis. Welke betekenis heeft iets voor jou? “Shared meaning is the cement that holds society together.”
- Fragmentatie: het proces van het denken onder de loep nemen: denken is constante stroom, die van binnen en van buiten wordt gevoed met informatie. Toch denkt het denken dat het ons mede deelt hoe de dingen zijn. Fragmentatie betekent, dat wij bepaalde dingen kiezen uit dit denkproces en hier betekenis aan koppelen. Hieruit ontstaan meningen en houdingen die vervolgens b.v. de structuren van onze samenleving bepalen. Wij identificeren ons hiermee en bevragen deze structuren niet meer. In dialoog kun je dit onderzoeken. Als betekenis in een groep vrij kan stromen ontstaat er iets nieuws dat er tot dan toe niet bestond. Hieruit ontstaat verbinding tussen de leden van de groep.
- Dialoog is geen therapie.
Praktisch kader
- Gesprekssymbool: vertraging, stille mensen krijgen evenveel ruimte als de snelle sprekers
- Check-in: Hoe zit ik er nu bij? Wat speelt er nu door mijn hoofd? Hoe voel ik me nu/vandaag?
- Daarna is de ronde open, wie iets wil zeggen, neemt de steen.
- Begin met wat er nu in je opkomt. Je hoeft niet compleet te zijn. Een verhaal stoot het andere aan.
- Een vraag hoeft niet te worden beantwoord, maar kan wel belangrijke informatie zijn.
- Je hoeft het niet met de ander eens te zijn. Onderzoek wat maakt dat je dit zo denkt? De ruimte in het midden kun je (symbolisch) gebruiken om naar iets te kijken.
- Je mag je stemming of actuele gevoelens delen.
- Je hoeft niet te reageren op de spreker voor jou
- Rol van de dialoogbegeleider: proces bewaken en inhoudelijk gelijkwaardig.
In deze eerste reeks dialogen hebben wij geen (opkomend) thema vastgelegd. Uit de check-in kristalliseerden zich telkens onderwerpen uit, die vanzelf door de groep werden opgepakt en verdiept. Voor sommigen leverde dit een als zeer prettig ervaren dialogische ruimte op. Deze ruimte maakte verbinding met jezelf en de ander ervaarbaar. Anderen verloren zich in de verschillende gesprekslijnen, hun hoofd zat vol door te veel informatie. De steen werkte voor de meesten prettig, maar haalde in mijn ogen te veel de stroom eruit. Bovendien kon het gebeuren dat minder ervaren dialoog deelnemers te lang aan het woord waren en de verbinding met de groep kwijt raakten.
In april en mei waren er 2 nieuwe dialoogavonden. De groep was open voor nieuwe deelnemers. Vanaf juni is de groep weer een vaste groep tot december 2023.
In deze 2e reeks heb ik voor de volgende wijzigingen gekozen:
- Na de check-in kiest de groep samen een thema dat voortkomt uit ieders inbreng in de check-in. Er wordt een onderzoeksvraag geformuleerd.
- Individuele inbreng dient het collectief. Wat kunnen wij van jouw verhaal leren? Wij dragen samen de verantwoordelijkheid om elkaar hieraan te herinneren.
- Dialoog zonder gesprekssymbool.
- Elke dialoog-avond 1 basisprincipe dialoog (zoals beschreven door Leerweg Dialoog, Renate van der Veen en Olga Plokhooij) toelichten: gelijkwaardigheid, onderzoeken, aandachtig luisteren, je uitspreken, zijn met wat er is, oordeel uitstellen, vertragen en verstillen.
Het laatste half uur van de avond gebruiken wij voor improvisatie op makkelijk te bespelen instrumenten. Dit geeft rust om de woorden te laten zakken en elkaar spelend waar te nemen.
Juliane Tissen is een ervaren dialoogbegeleider en heeft het afgelopen jaar met een groep Bohmiaanse dialoog gevoerd en is nu met een tweede groep begonnen, inclusief de lessons learned van het afgelopen jaar. Juliane integreert muziek en improvisatie in haar dialoogwerk. Haar bedrijf heet Ceder.